Żyły mają w świetle w dłuższych odstępach zastawki w kształcie półksiężyców, które dzielą długie naczynia na segmenty. Te zastawki otwierają się, gdy krew jest przepychana ku górze w kierunku środka ciała, opierając się grawitacji, i zamykają się w chwili, gdy krew zatrzymuje się i mogła by zacząć płynąć z powrotem.
Nieuszkodzone zastawki zapobiegają gromadzeniu się krwi w obwodzie (szczególnie podczas stania) i absorbują siły, które działają na żyły pod wpływem nacisku (chodzenie, bieganie i skakanie). Żyły łączące mają również zastawki, które zapobiegają przepływowi zwrotnemu z układu żył głębokich do układu żył powierzchownych.
Jeśli zastawki nie są sprawne lub nawet zostały zniszczone w wyniku urazu lub zapalenia, praca wykonywana przez mięśnie nóg czasami popycha krew w kierunku serca w żyłach podskórnych zamiast w żyłach głębokich. Powoduje to nadmierne przeciążenie powierzchownego układu żylnego. Objawami są zastój i obrzęk, a w dłuższym okresie może dojść do przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ).
Uszkodzone zastawki żylne pozostają wadliwe. Jednakże zastawki, które straciły tylko swoją funkcję, mogą przynajmniej częściowo odzyskać sprawność dzięki konsekwentnej terapii kompresyjnej.
Za każdym razem, gdy mięśnie się kurczą, ściskają głębokie żyły w nogach i transportują krew dalej. Tu także zastawki żylne wyznaczają kierunek przepływu i blokują wsteczny przepływ krwi.
Gdy mięśnie stóp i nóg pracują, pracuje też pompa mięśniowa, która ponownie uruchamia żylny przepływ zwrotny.
Długodystansowe spacery, wchodzenie po schodach, jazda na rowerze i pływanie dbają o kondycję pompy mięśniowej i zapewniają prawidłowe krążenie w nogach.